ب. اسلام و سیاست

1. اسلام و سیاست

قرضاوی، معتقد است واژه اسلام سیاسی یکی از تعبیرات خودساخته سکولاریست­ها است که که با دو انگیزه این واژه استعمال می­شود: اول این­که القا کنند اسلام و سیاست از ابتدا از هم جدا بودند و در وضع اولیه این دو مفهوم هیچ ارتباطی با هم ندارند؛ و انگیزه دوم تجزیه امت اسلامی است. این در حالی است که سیاست در بطن آموزه­های اسلام نهفته است و معتقد است اسلام به دو دلیل همه عرصه­‌های زندگی را تحت پوشش خود قرار می­دهد:

1. در همه مسائل اصدار حکم کرده است؛ مثلا در مسائل سیاسی محض حکم صادر کرده است و حتی بخش عبادات فقه هم بی­ارتباط با سیاست نیست، زیرا برای ترک نماز، روزه­خواری و ... حد و تعزیر تعیین کرده است.

2. شخصیت و هویتی که برآمده از تحقق همه احکام الهی است، لاجرم هویتی سیاسی است. اگر انسانی فرض شود که همه احکام شرعی را عمل کند، مانند امربه­معروف و نهی­ازمنکر، مبارزه با فساد و ستمکاری و ... نمایان خواهد شد که اسلام از سیاست جدا نیست.

معتقد است ورود اندیشه سکولاریسم به جهان اسلام، از پیامدهای استعمار کشورهای اسلامی به دست غربیان است و این توهم باطل از جانب آنان در جامعه اسلامی القا شد که اسلام فقط دین است و اثری از اصول و آموزه­های سیاسی در آن یافت نمی­شود. وی، به­شدت منتقد سکولاریسم است و به تبع آن از دو حادثه انتقاد می­کند: 1) اقدام آتاتورک در سکولاریزه کردن ترکیه که زمانی تنها امپراتوری اسلامی بود؛ 2) متمایل شدن برخی دانشمندان دینی و مذهبی به اندیشه سکولاریسم که بسیار از این حادثه تعجب می­کند و نمونه آن را علی­عبدالرازق می­داند.

2. فقه سیاسی

قرضاوی، با تحلیل تاریخی به انواع مختلفی از فقه دست می­یابد:

1. فقه باطنی: مبتنی بر حداکثرسازی دوری از جامعه و درون­گرا بودن است.

2. فقه ظاهری: مبتنی بر ظاهرنگری نسبت به متون و نصوص دینی است.

3. فقه خوارجی: مبتنی بر جواز هرگونه خشونت در راه اجرای احکام شرعی است.

4. فقه سیاسی: مبتنی بر سنت، مصلحت، تنوع و اهداف غایی اسلام است و در همه عرصه­های زندگی حضور جدی دارد. وی، در باب فقه سیاسی سه مطلب را متذکر می­شود:

الف. فقه سیاسی همگام با فقه عبادات رشد و توسعه پیدا نکرد و از همین رو دارای ضعف­ها و کمبودهایی است و شاهد بر آن اختلاف­نظرهای فراوان در باب مسائل سیاسی است؛ اختلاف در الزامی یا غیرالزامی بودن شورا، جواز یا عدم جواز دموکراسی، جواز یا عدم جواز مشارکت سیاسی زنان.

ب. بدعت به­معنای مطلق نوآوری نیست، بلکه بسیاری از نوآوری­ها نیاز جامعه و به مصلحت جامعه اسلامی است، همان­طور که در حدیث آمده است: هر کس روش پسندیده­ای را وضع نماید، پاداش آن و پاداش همه کسانی که تا آخرالزمان آن را انجام می­دهند، از آن او خواهد بود.

ج. از مسائل مهم در فقه سیاسی، تمایز سنت و سیره است؛ سنت در کنار قرآن از مصادر تشریع است، اما سیره تنها به افعال پیامبر اطلاق می­شود که دلالت بر خصوص جواز دارد و وجوبِ آن برای همه مسلمین به دلیل جداگانه نیاز دارد.