نظریات نوسازی 5

4. بررسی نظریات نوسازی

  

تغییر اجتماعی و توسعه: آلوین سو

1. تبارشناسی: نظریات نوسازی در امریکا متولد شد و در مقابل آن نظریات وابستگی قرار دارد؛ تفاوت این دو نظریه در تعیین عامل عقب ماندگی جهان سوم است که  آن عامل را یا داخلی (نظریه نوسازی) و یا خارجی (نظریه وابستگی) می‌دانند. مکتب نوسازی دارای تبار امریکایی است، درحالی­که مکتب وابستگی در امریکای لاتین و توسط نومارکسیست‌ها ارائه شد. باید دانسته شود که از سال ۱۹۵۰ یک پارادایم در حوزه توسعه شکل گرفته است که از نظریه‌های  کلاسیک که به آن اشاره شد شروع می­شود و تا  نظریاتی از قبیل نظریه پایان تاریخ فوکویاما ادامه پیدا می­کند؛ بنابراین، نظریاتی مانند پایان تاریخ و برخورد تمدن­ها را نیز می­توان در حوزه نظریات توسعه جای داد.

نظریات نوسازی 4

3. نظریات نوسازی؛ رویکرد سیاسی

نظریه کلمن: نظریه «تمایز ساختاری – برابری – قابلیت» کلمن تاحدی با نظریه جامعه­شناختی اسلمسر تشابه دارد، زیرا هر دو نظریه­پرداز بحث­های خود را با فرآیند تمایز ساختاری آغاز می­کنند. به­نظر کلمن،قواعد نوسازی سیاسی را باید در فرآیندهای زیر جستجو کرد:

·        انفکاک ساختار سیاسی؛

·        لائیک شدن فرهنگ سیاسی همراه با ویژگی برابری؛

·        افزایش قابلیت نظام سیاسی (کارآمدی) که در نتیجه دو عامل قبلی به دست می­آید.

نظریات نوسازی 3

2. نظریات نوسازی؛ رویکرد اقتصادی

روستو، در کتاب خود با نام خیز به­سوی رشد خودنگهدارنده اظهار می­دارد که پنج مرحله عمده در جریان هر فرآیند رشد اقتصادی وجود دارد که از «جامعه سنتی» آغاز و به «جامعه مصرف انبوه» ختم می­­گردد. در میان این دو نقطه، مرحله­ای وجود دارد که روستو آن را «مرحله خیز» می­نامد. این پنج مرحله عبارتند از:

نظریات نوسازی 2

نظریه اسملسر: وی، بر تمایز ساختاری (تفکیک ساختاری) برای مطالعه کشورهای جهان سوم تاکید دارد. به­نظر وی، نوسازی عموما مشتمل بر تمایز ساختاری است؛ چراکه در این فرآیند، ساختار پیچیده­ای که کارکردهای چندگانه­ای را بر عهده دارد به ساختارهای تخصصی متعددی تقسیم می­شود که هر یک تنها انجام یک وظیفه خاص را بر عهده دارند. این مجموعه جدید متشکل از ساختارهای تخصصی، در کل همان وظایف ساختار اولیه را انجام می­دهد، با این تفاوت که کارکردها در زمینه جدید خود به شیوه­ای بسیار کارآمدتر از گذشته به انجام می­رسند.

نظریات نوسازی

نظریات نوسازی؛ رویکرد جامعه شناختی

نظریه لِوی: لوی «نوسازی» را میزان و درجه‌ای که ابزارها و منابع بی‌روح قدرت به‌کار گرفته می‌شوند،[1] تعریف می‌کند. یعنی اگر خط مستقیمی را در نظر بگیریم، یک طرف آن جامعه توسعه‌یافته و طرف دیگر آن جامعه سنتی است و گفته او به این نکته اشاره دارد که در جامعه توسعه‌یافته، ابزار و آلات بی‌روح در خدمت انسان است ولی در جامعه سنتی ابزار یا انسان است یا حیوانات و آلات صنعتی و آهنی به ندرت به‌کار گرفته می‌شده است. از همین رو به تمایز دو جامعه نسبتاً نوسازی شده و نسبتاً نوسازی نشده پی می­برد؛ شاخص‌های این دو جامعه را در جدول زیر مشاهده کنید.[2]