3. نظریات نوسازی؛ رویکرد سیاسی

نظریه کلمن: نظریه «تمایز ساختاری – برابری – قابلیت» کلمن تاحدی با نظریه جامعه­شناختی اسلمسر تشابه دارد، زیرا هر دو نظریه­پرداز بحث­های خود را با فرآیند تمایز ساختاری آغاز می­کنند. به­نظر کلمن،قواعد نوسازی سیاسی را باید در فرآیندهای زیر جستجو کرد:

·        انفکاک ساختار سیاسی؛

·        لائیک شدن فرهنگ سیاسی همراه با ویژگی برابری؛

·        افزایش قابلیت نظام سیاسی (کارآمدی) که در نتیجه دو عامل قبلی به دست می­آید.

عامل اول، به تمایز ساختاری و تخصصی شدن نقش­ها اشاره دارد که موجب افزایش پیچیدگی در ساختارها و وابستگی متقابل میان نهادهای سیاسی می­شود.

عامل دوم، اشاره به این نکته است که اصولا سیاست نوسازی، تلاشی در جهت تحقق برابری است و مصادیق آن عبارت است از: برابری توزیعی (شهروندی عام)، برابری حقوقی (غلبه قواعد حقوقی)، برابری در فرصت­ها (غلبه شایسته­سالاری)، برابری در مشارکت (شرکت عامه مردم در نظام سیاسی).

عامل سوم، همان کارآمدی نظام سیاسی است که در حقیقت، غایتِ نوسازی همان کارآمدی نظام سیاسی است که موارد زیر از شواهد بر وجود آن است: میزان اشتراک سیاسی، میزان کارآمدی در اجرای تصمیمات سیاسی، قدرت نفوذ نهادهای مرکزی حکومت، نهادینه شدن سازمان­دهی و رویه سیاسی، قابلیت جذب تشکیلات و تقاضاهای جدید سیاسی، قابلیت حل­وفصل مشکلات.

کلمن همانند اسلمسر بحث خود را با مشکلات نوسازی به پایان می­برد و در مرور خود بر ادبیات نوسازی سیاسی به شش بحران اشاره می­کند:

1.      بحران هویت ملی (انتقال مرجع وفاداری از گروه­های قدیمی به ملت)؛

2.      بحران مشرعیت سیاسی (تلاش دولت جدید برای کسب مشروعیت)؛

3.      بحران نفوذ (عدم توانایی در اجرای کامل سیاست­ها در سراسر جامعه)؛

4.      بحران مشارکت (فقدان نهادهای خاص به­منظور انتقال تقاضاها به دولت)؛

5.      بحران همبستگی (تشدید تنوع و واگرایی میان گروه­های مختلف سیاسی)؛

6.      بحران توزیع (عدم توانایی دولت در تأمین رشد اقتصادی و توزیع کالا و خدمات).[1]