جنبشهای اسلامی معاصر

جنبش‌های اسلامی افغانستان

محمّدشریف عظیمی

زمینه جنبش‌های اسلامی: جنبش اسلامی به مفهوم بخشی ازامت که امکانات ومنابع فکری ومعنوی، مادی وانسانی خویش را برای برقراری حکومت اسلامی بسیج می‌کند (حاتمی، محمد رضا، بحرانی، مرتضی، 1392، ص 4) درافغانستان به دهه 1350 شمسی می‌رسد. کودتای 7 اردیبیهشت 1357 شمسی، توسط حزب دموکراتیک خلق مرکب ازجناح خلق و پرچم، با همکاری وطرح شوروی علیه حکومت جمهوری سردارمحمد داود خان ترتیب یافت. خود داود خان هم در 26 تیر سال 1352 شمسی با کودتای خانوادگی علیه ظاهرشاه آخرین شاه افغانستان، حکومت را جمهوری اعلام وخودرا رئیس جمهور خوانده بود. (دولت آبادی، 1387، ص 466 و 473). با پایان یافتن حکومت استبدادی نیم قرنه آل یحیی ازطوایف پشتونی، نورمحمد تره کی با کودتای مارکسیستی وبا قتل عام 29 نفر ازاعضای خانواده سلطنتی در 7 اردیبهشت 1357 با حمایت لوجیستیکی ونظامی شوروی براریکه قدرت نشست و نخستین بار هم روسیه، چهار روز بعد از کودتا، حکومت کودتاچیان را به رسمیت شناخت. دیری نپایید که حفیظ الله امین با قتل نورمحمد تره کی در 25 شهریور 1358، قدرت را به دست گرفت وخودرا اسلام گرا معرّفی کرد. امین نیز فقط حدود سه ماه حکومت کرد و روسیه با مداخله مستقیم امین را کشته و ببرک کارمل را در 6 دی 1358 با همراهی نیروهای نظامی شوروی ازمسکو آورده وجانشین وی نمود. ببرک کارمل می‌خواست شورش‌های مردمی را کنترل کند دست به حیله ای زد و تشکل‌هایی به نام شئون اسلامی را ایجاد کرد ولی شورش‌ها علیه حکومت کمونیستی عمومی شده بود. تا سرانجام با عدم موفقیت ببرک در اداره امور کشور، در 19 آبان 1365 رسماً خانه نشین شد و داکتر نجیب الله به‌عنوان رهبر حزب دموکراتیک خلق، رئیس دولت شد. (دولت آبادی، پیشین، ص 473 – 480).

جنبشهای اسلامی معاصر

حمله ناپلئون بناپارت در سال 1798 م به مصر، فصل جدیدی را در تحرک‌های فکری – سیاسی اسلامی گشود. البته پیش از این تاریخ، جنبش‌هایی با هدف احیای فکر دینی یا تجددطلبی اصلاحی و تجدیدطلبی فقهی در گوشه و کنار جهان اسلام ظهور یافته بود که از مهم‌ترین آن‌ها جنبش نوگرایی فقهی و فکری محمدبن‌عبدالوهاب در نجد در قرن هیجدهم (1703-1791)، جنبش ولی‌الله دهلوی در هند (1702-1762)، جنبش محمدبن‌علی شوکانی در یمن (1753-1823)، جنبش آلوسی در عراق (1802-1854)، جنبش محمدبن‌علی سنوسی در مغرب (1778-1859) و نیز جنبش محمدبن‌احمدالمهدی معروف به مهدی سودانی در سودان (1778-1859) است.

این فایل در دو فصل به بررسی ماهیت و آثار جنبشهای اسلامی معاصر می‌پردازد. فهرست مباحث مطرح شده از این قرار است:

فصل اول: ماهیت و رهیافت‌های مطالعه جنبش‌های اسلامی معاصر 5

الف. مفهوم شناسی 6

ب. خاستگاه جنبش‌های اسلامی معاصر 13

ج. رهیافت‌های مطالعه جنبش‌های اسلامی معاصر 17

د. گونه شناسی جنبش‌های اسلامی معاصر 23

فصل دوم: بررسی مهم‌ترین جنبش‌های اسلامی معاصر 28

1. جنبش‌های اسلامی افغانستان 28

2. جنبش‌های اسلامی در شبه قاره هند

3. جنبش سنوسی در لیبی 37

4. جنبش مهدی سودانی 41

5. جنبش‌ها و سازمان‌های اسلامی در آمریکا 47

6. سلفی گری در عربستان 55

7. جنبش‌های اسلامی در آسیای مرکزی و قفقاز 64

8. جنبش‌های اسلامی معاصر مالزی و اندونزی 72

9. جنبش‌های اسلامی معاصر در مصر 77

دریافت
حجم: 2.05 مگابایت

جنبش‌های اسلامی در قفقاز

محدوده جغرافیایی

قفقاز، ناحیه‌ای در مرز آسیا و اروپا میان «دریای خزر» و «دریای سیاه» است که رشته‌کوه قفقاز در آن واقع است. قفقاز از نظر سیاسی به دو بخش قفقاز جنوبی و قفقاز شمالی تقسیم می‌شود. شمال رشته کوه قفقاز یه «قفقاز شمالی» و جنوب آن به «قفقاز جنوبی» موسوم است. هم اکنون رشته کوه قفقاز، مرز روسیه با سه کشور آذربایجان و گرجستان است.

برای دیدن در ابعاد بزرگتر، بر روی تصویر کلیک کنید

جنبش‌های اسلامی در آسیای مرکزی

جنبش‌های اسلامی در آسیای مرکزی 

محدوده جغرافیایی

آسیای مرکزی به منطقه­ای گفته می­شود که رودهای آن به آب­های آزاد جهان راه نمی­یابند و به نام ماوراء النهر نیز در تاریخ مشهور است[1] و مراد از آن بخشی از آسیای مرکزی است که در میان دو رود «آمودریا» و «سیردریا» جای دارد. دانشنامه ویکی­پدیا، پنج کشور ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان را واحدهای سیاسی تشکیل­دهنده آسیای مرکزی معرفی می­کند.

جنبش­های دو منطقه آسیای مرکزی و قفقاز به دو دسته قبل و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تقسیم می­شوند.