بررسی تطبیقی نوسازی و وابستگی

در خاتمه، به بررسی شباهت­ها و تفاوت­های دو مکتب می­پردازیم. شباهت­های دو مکتب عبارت است از:

·        موضوع تحقیق واحد: توسعه جهان سوم؛

·        روش تحقیق واحد: تحقیقات کلی و انتزاعی و در عین حال تلاش برای تعمیم به سایر کشورها؛

·        ساختار تئوریک واحد: مبتنی بر قطب­بندی، هر چند دیدگاه کلاسیک نوسازی آن را «تقابل سنت و نوگرایی» و دیدگاه کلاسیک وابستگی آن را «تقابل میان مرکز (متروپل) و پیرامون (قمر)» می­داند.

این دو مکتب در امور زیر از یکدیگر تمایز دارند:

·        تفاوت در زمینه­ها: نظریات نوسازی به­شدت تحت تأثیر نظریات تکامل­گرایی و کارکردگرایی است، درحالی­که نظریات وابستگی ناشی از شکست برنامه اکلا و ظهور نئومارکسیست­ها است؛

·        علت­یابی مشکلات جهان سوم: نظریه نوسازی با ارائه یک تبیین درون­گرا اموری چون فرهنگ، سنت، فقدان سرمایه­گذاری و ... را به­عنوان مشکلات جهان سوم معرفی می­کند، ولی نظریه وابستگی با ارائه یک تبیین برون­گرا بر نقش استعمار به­عنوان علت­العلل معضلات جهان سوم تأکید می­کند؛

·        مثبت یا منفی بودن رابطه با غرب: دیدگاه نوسازی بر گسترش روابط جهان سوم با کشورهای غربی تأکید می­کند و آن را مثبت و تنها راه برای توسعه نوسازی می­داند، درحالی­که دیدگاه وابستگی با زیان­بار خواندن این روابط آن را در جهت استثمار کشورهای جهان سوم می­داند؛

·        بدبینی یا خوش­بینی به آینده: نوسازی، آینده خوبی را برای جهان سوم در جهت پیمودن مسیر توسعه ترسیم می­کند، ولی وابستگی بر آن است که تداوم وضعیت کنونی منجر به سقوط کامل جهان سوم و از سوی دیگر فربه­تر شدن غرب می­شود؛

·        راه درمان: نسخه نظریه نوسازی برای درمان جهان سوم همانا گسترش رابطه با غرب است، ولی نسخه نظریه وابستگی قطع روابط را تجویز می­کنند.[1]

جدول 5- جدول بررسی تطبیقی دو مکتب نوسازی و وابستگی