نظریات ژئوپلیتیک 4

4) نظریه کمربند شکننده

اس.بی.کوهن نظریه «کمربندهای شکننده» را مطرح کرد که منطقه خاورمیانه در آن جای می‌گیرد. بر اساس این نظریه، خاورمیانه میان دو قدرت برّی (شوروی) و بحری (آمریکا) قرار دارد و لذا در زیر فشار این دو قدرت خرد می‌شود. کوهن یک طرح کمتر جدلی از مناطق ژئواستراتژیک جهان ارائه داد که در آن خاورمیانه همراه با مصر، سودان و بخشی از لیبی را دربرمی­گرفت. کوهن نظریه کمربند شکننده را بدین‌صورت تعریف می‌کند: «یک منطقه وسیع با موقع استراتژیک اشغال‌شده توسط دولت‌های در حال کشمکش که بین منافع متضاد قدرت‌های بزرگ گیرکرده است».

اندیشه سیاسی قرضاوی 4

د. آزادی

1. امربه‌معروف و نهی ­ازمنکر

بحث انتقاد از حکومت و امربه­معروف و نهی­ازمنکر، رابطه مستقیمی با آزادی­های سیاسی و فساد حکومت دارد. قرضاوی می­گوید: از نظر اسلام، «حاکم» وکیل و کارگزار مردم است و موکل می­تواند وکیل خود را عزل کند؛ از این منظر حاکم نه تنها معصوم نیست، بلکه خطاپذیر و مسئول است، چنان­که علی­ابن­ابی­طالب (علیه­السلام) در مقام حاکم جامعه وقتی برای کاری مورد اعتراض قرار گرفت فرمود «رأی شما صحیح است و من خطا کردم».

نظریات نوسازی 2

نظریه اسملسر: وی، بر تمایز ساختاری (تفکیک ساختاری) برای مطالعه کشورهای جهان سوم تاکید دارد. به­نظر وی، نوسازی عموما مشتمل بر تمایز ساختاری است؛ چراکه در این فرآیند، ساختار پیچیده­ای که کارکردهای چندگانه­ای را بر عهده دارد به ساختارهای تخصصی متعددی تقسیم می­شود که هر یک تنها انجام یک وظیفه خاص را بر عهده دارند. این مجموعه جدید متشکل از ساختارهای تخصصی، در کل همان وظایف ساختار اولیه را انجام می­دهد، با این تفاوت که کارکردها در زمینه جدید خود به شیوه­ای بسیار کارآمدتر از گذشته به انجام می­رسند.

نظریات ژئوپلیتیک 3

آلفرد ماهان

3) نظریه قدرت دریایی

نظریه دیگری که در مباحث ژئوپلیتیک حائز اهمیت است، نظریه آدمیرال­آلفردماهان آمریکایی است. این افسر نیروی دریایی آمریکا «نیروی دریایی را به‌عنوان کلید قدرت جهانی» مورد تأکید قرار داده است. به نظر آلفرد ماهان «دریاهای جهان بیش از آن‌که سرزمین‌های جهان را از هم جدا کنند آن‌ها را به پیوند می‌دهند» بنابراین تشکیل امپراتوری‌های ماورای بحار و دفاع از آن‌ها به قدرت تسلط بر دریا بستگی دارد.

اندیشه سیاسی قرضاوی 3

ج. حکومت و حاکمیت

1. حکومت بر اساس قرآن و سنت

یکی از مباحث اساسی این است که آیا از کتاب و سنت می­توان شاهدی بر پیوند یا جدایی دین و سیاست پیدا کرد؟

مدافعین جدایی دین و سیاست به دو دلیل استناد می­کنند: یکی آیات و دیگری روایات.

·        آیاتی که در آن واژه حکم به کار رفته است، مراد حکومت سیاسی نیست، بلکه قضاوت اراده شده است.

·        روایات تأبیر النخل

نظریات ژئوپلیتیک 2

2) تئوری ریملند

نظریه دیگری که در مباحث ژئوپلیتیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، نظریه تئوری سرزمین حاشیه‌ای «ریملند» از نیکلاس­اسپایکمن می‌باشد. این تئوری به سرزمین‌های حاشیه‌ای اروپا، خاورمیانه، آسیای جنوبی و خاور دور اهمیت بسیار می‌دهد و آن‌ها را همچون کلیدهای امنیت ایالات‌متحده آمریکا تلقی می‌کند. به نظر این دانشمند تسلط بر هر یک از این مناطق، احاطه برجهان جدید را به‌صورت یک امکان درمی‌آورد. اسپایکمن به ریملند که با تغییراتی همان هلال داخلی مکیندر است اشاره می‌کند و می‌گوید سلطه بر هر یک از مناطق، امنیت امریکا را تهدید می‌کند، زیرا از چنین موقعیتی محاصره دنیای جدید ممکن می‌شود و می‌گوید هرکه ریملند را کنترل کند بر اوراسیا حکومت می‌کند و هر کس اوراسیا را کنترل کند سرنوشت جهان را در اختیار دارد.

اندیشه سیاسی قرضاوی 2

ب. اسلام و سیاست

1. اسلام و سیاست

قرضاوی، معتقد است واژه اسلام سیاسی یکی از تعبیرات خودساخته سکولاریست­ها است که که با دو انگیزه این واژه استعمال می­شود: اول این­که القا کنند اسلام و سیاست از ابتدا از هم جدا بودند و در وضع اولیه این دو مفهوم هیچ ارتباطی با هم ندارند؛ و انگیزه دوم تجزیه امت اسلامی است. این در حالی است که سیاست در بطن آموزه­های اسلام نهفته است و معتقد است اسلام به دو دلیل همه عرصه­‌های زندگی را تحت پوشش خود قرار می­دهد:

نظریه‌های ژئوپلیتیک

1) تئوری هارتلند

بر اساس تئوری هارتلند هرکس منابع انسانی و فیزیکی اوراسیا واقع بین آلمان و سیبری مرکزی را در اختیار داشته باشد می‌تواند جهان را کنترل کند. این تئوری توسط جغرافی‌دان انگلیسی، سر هالفورد مکیندر در مقاله‌ای در سال 1904 و سپس در کتاب وی در سال 1919 منتشر شد.

نظریات نوسازی

نظریات نوسازی؛ رویکرد جامعه شناختی

نظریه لِوی: لوی «نوسازی» را میزان و درجه‌ای که ابزارها و منابع بی‌روح قدرت به‌کار گرفته می‌شوند،[1] تعریف می‌کند. یعنی اگر خط مستقیمی را در نظر بگیریم، یک طرف آن جامعه توسعه‌یافته و طرف دیگر آن جامعه سنتی است و گفته او به این نکته اشاره دارد که در جامعه توسعه‌یافته، ابزار و آلات بی‌روح در خدمت انسان است ولی در جامعه سنتی ابزار یا انسان است یا حیوانات و آلات صنعتی و آهنی به ندرت به‌کار گرفته می‌شده است. از همین رو به تمایز دو جامعه نسبتاً نوسازی شده و نسبتاً نوسازی نشده پی می­برد؛ شاخص‌های این دو جامعه را در جدول زیر مشاهده کنید.[2]

 

اندیشه سیاسی قرضاوی

مقدمه: روش­ شناسی

قرضاوی، با سنجیدن مسائل در ظرف زمانی خود، ابتدا مقبولیت عقلی و لزوم عملی آن را متذکر می­شود و سپس با استناد به آیات قرآن - آیاتی که چه بسا در وهله اول هیچ صبغه سیاسی و اجتماعی ندارد، بلکه بیشتر وجهه عبادی و اخلاقی دارد - و سنت پیامبر و خلفای اربعه، نظرهای خود را تحکیم می­بخشد. در مواردی به اقوال معاویه و عمربن­عبدالعزیز نیز استناد می­کند. نکات دیگری در آثار وی به چشم می­خورد که اجمالا به آن­ها اشاره می­شود.